Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Dayanıqlı İnkişaf sahəsində Əməkdaşlıq və Layiqli Əmək üzrə Gündəliyi Həmkarlar İttifaqının məlumat kitabçası

Müəllif hüquqları © Beynəlxalq Əmək Təşkilatı 2020

İlk yayım 2020

Beynəlxalq Əmək Təşkilatının nəşrləri Ümumdünya Müəllif Hüquqları Konvensiyasının 2 saylı Protokoluna uyğun olaraq müəllif hüquqları ilə qorunur. Buna baxmayaraq, bu nəşrlərdən qısa çıxarışlar, mənbə göstərilmək şərti ilə, icazəsiz təkrar çap edilə bilər. Təkrar çap və ya tərcümə, istifadə hüquqları üçün BƏT-in Nəşrlərinə (Hüquq və İcazələr), Beynəlxalq Əmək Təşkilatına, CH-1211 Cenevrə 22, İsveçrə ünvanına və ya elektron poçtla: pubdroit@BƏT.org müraciət edilməlidir. Beynəlxalq Əmək Təşkilatı bu kimi müraciətləri alqışlayır.

Reproduksiya hüquqları təşkilatlarında qeydiyyatdan keçmiş kitabxanalar, təşkilatlar və digər istifadəçilər bu məqsədlə onlara verilmiş lisenziyalara uyğun surətlər istehsal edə bilər. Ölkənizdə reproduksiya hüquqları təşkilatını tapmaq üçün www.ifrro.org saytını ziyarət edin.

Əsas mövzu: Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Dayanıqlı İnkişaf sahəsində Əməkdaşlıq və Layiqli Əmək üzrə Gündəliyi

Həmkarlar İttifaqının məlumat kitabçası

Dil: İngilis dili

ISBN: 9789220338223 (Çap)

ISBN: 9789220338230 (Veb PDF)

Ayrıca mövcuddur

Fransızca: Manuel de référence pour les companies syndicales,

ISBN: 9789220338247 (Çap et),

ISBN: 9789220338254 (Veb PDF), Cenevrə, 2020

İspan dili: Manual de referencia sindical,

ISBN: 9789220338261 (Çap et),

ISBN: 9789220338278 (Veb PDF), Cenevrə, 2020.

BƏT-in Nəşr Məlumatlarında Kataloqlaşdırılması

BƏT nəşrlərində istifadə olunan və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının təcrübəsinə uyğun olan qeydlər və orada təqdim olunan materiallar, Beynəlxalq Əmək Təşkilatının hər hansı bir ölkənin, ərazinin və ya səlahiyyətli orqanlarının hüquqi statusu və ya sərhədlərinin ayrılması ilə əlaqəli hər hansı bir fikir bildirməsini nəzərdə tutmur. İmzalanmış məqalələrdə, tədqiqatlarda və digər materiallarda ifadə olunan fikirlərə görə məsuliyyət yalnız onların müəlliflərinə aiddir və nəşrdə bildirilən fikirlərin Beynəlxalq Əmək Təşkilatı tərəfindən təsdiq olunmasına dəlalət etmir.

Firmaların adlarına, kommersiya məhsullarına və proseslərə istinad, onların Beynəlxalq Əmək Təşkilatı tərəfindən təsdiq olunması demək deyil və müəyyən firma, kommersiya məhsulu və ya prosesin qeyd edilməməsi bir narazılıq əlaməti deyil.

BƏT nəşrləri və elektron məhsulları bir çox ölkədəki böyük kitab mağazaları və ya BƏT-in yerli ofisləri vasitəsi ilə və ya birbaşa BƏT Yayınları, Beynəlxalq Əmək Ofisi, CH-1211 Cenevrə 22, İsveçrə ünvanından əldə oluna bilər. Yeni nəşrlərin kataloqu və ya siyahıları yuxarıdakı ünvandan və ya elektron poçtla pulsuz əldə olunur: pubvente@BƏT.org Veb saytımızı ziyarət edin: www.ilo.org/publns

BƏT-in Beynəlxalq Tədris Mərkəzi tərəfindən dizayn və tərtibatı, Turin – İtaliya İtaliyada çap edilmişdir

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Dayanıqlı İnkişaf sahəsində Əməkdaşlıq və Layiqli Əmək üzrə Gündəliyi

Həmkarlar İttifaqının məlumat kitabçası

Chansathith Chaleunsinh

Mündəricat

Ön söz………………………………………………………………………………………………………………… iv

İxtisarlar    ………………………………………………………………………………………………………vi

Ön söz

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf Sisteminin (BMTİS) islahatının əsas məqsədi vahid Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) olaraq  Dayanıqlı İnkişaf üzrə 2030 Gündəliyini daha təsirli və effektiv şəkildə həyata keçirməkdir. Davam edən iqtisadi və əmək sferasında böhran,  koronavirus epidemiyası ilə daha da şiddətlənən çoxtərəfli sistemə edilən çoxsaylı təsirlər fonunda Vahid BMT olaraq birgə əməkdaşlıq  hələ bu qədər zəruri olmamışdı. BMT-nin ixtisaslaşmış qurumu olaraq, BƏT islahat prosesində mühüm rol oynayır və 2030 Gündəliyin həyata keçirilməsi işinə sarsılmaz sədaqət nümayiş etdirir.

İşçilərin Fəaliyyəti Bürosu (BƏTİFB) aşağıdakı dörd əsas istiqamətdə bütün proqram nəticələrinə, spesifik nəticələrə və siyasi amillərə töhfə verir: proqramın hazırlanması və icrası, inkişaf sahəsində əməkdaşlıq, tədqiqat və milli, regional və qlobal səviyyədə BƏT iclasları və fəaliyyətləri. Beləliklə, BƏTİFB işçi nümayəndələrinin BƏT-də səmərəli iştirakını və işçilərin ifadə etdikləri fikir və narahatlıqların planlaşdırma və icradan tutmuş monitorinq və qiymətləndirməyə qədər bütün səviyyələrdə birləşdirilməsini təmin etmək kimi unikal vəzifəni yerinə yetirir. Onun BMT-nin islahatlar prosesindəki rolu həmkarlar ittifaqlarına, həm də milli və ya daha yüksək səviyyələrdə olan digər BMT qurumlarına əsas islahat ismarıclarını  ötürməkdən ibarətdir.

Bu məlumat kitabçasında göstərilən mövzular əmək sferasında problemlərin həlli və ümidlərimizi əks etdirən “əməyin gələcəyi” təşəbbüsünün yaradılması işində çoxtərəfliliyin əhəmiyyətini vurğulayan BƏT-in Əməyin Gələcəyi üzrə Yüzillik Bəyannaməsinə uyğundur. Eyni zamanda, o, BƏT 2020-2021 Proqramı və Büdcəsinin 1 saylı Proqram Nəticəsini (“Güclü üçtərəfli iştirakçılar, təsirli və əhatəli sosial dialoq”), 1.2.2. saylı Göstəricini (“Proqramın hazırlanması üçün sosial dialoq mexanizmlərində nəzərə alınacaq təkliflər verən işçi təşkilatlarının sayı”) və A saylı Spesifik Nəticəni (“Layiqli əməyin təşviqi üçün nüfuzlu bilik və yüksək təsirli tərəfdaşlıqlar”) hədəf alır.

2020-ci il Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin (DİM) tətbiqinin on illiyini qeyd edir. DİM-lər, xüsusilə 8 saylı DİM “Layiqli əmək və iqtisadi artım”, beynəlxalq inkişaf çərçivəsini müəyyənləşdirərək milli səviyyədə həyata keçirilməlidir. İcranın müvəffəqiyyətli olması üçün işçi təşkilatlarının prosesə səmərəli töhfə verməsi üçün daha çox institusional potensial tələb edilir. Müvafiq olaraq, bu təlimata BƏT Nəticə A.4 də (“DİM-lərə nail olmaq məqsədilə əmək sferasında insana yönəlik yanaşmanın qlobal müzakirələrə və proqramlara daha çox inteqrasiyası üçün çoxtərəfli sistem daxilində BƏT tərəfdaşlığının gücləndirilməsi”) daxil edilmişdir.

Son illərdə həmkarlar ittifaqı üzvlərinin BƏTİFB-dən texniki dəstək, məlumat mübadiləsi və BMT-nin islahatlar prosesi, xüsusilə Əməkdaşlıq Çərçivəsi (ƏÇ), və həmkarlar ittifaqının rolu ilə bağlı maarifləndirmə şəklində yardımına ehtiyacları artmaqdadır. “Balansda olan Həmkarlar İttifaqları”nda1 bəhs edildiyi kimi, ölkələrin sosial dialoq ənənələrindən və təcrübələrindən asılı olaraq, həmkarlar ittifaqları, xüsusilə də proqamın hazırlanması, əlaqələndirmə və təsir mərhələlərində, qismən öz imkanlarının məhdudluğunu üzündən bir çox problemlə üzləşirlər. Beləliklə, potensialını artırmaq və proqramın formalaşdırılmasında daha fəal iştirakla əlaqəli nəticələr əldə etmək səylərini dəstəkləməyimiz çox vacibdir.

Bu sənəd həmkarlar ittifaqlarını yönləndirməyə və onları milli, regional və qlobal səviyyədə inkişaf proqramını formalaşdıran proseslərdə daha iddialı rol oynamağa təşviq etməyə çalışır. BƏTİFB-nin həmkarlar ittifaqı üzvlərinə yaxşı formullaşdırılmış ikitərəfli və üçtərəfli sosial dialoq təkliflərini hazırlamaq, hökumətlərinə və digər sosial tərəfdaşlarına təqdim etmək üçün onlara lazımi bilikləri vermək iradəsini əks etdirir. Təlimatda əsas diqqət ƏÇ-lər, Ölkə üzrə Ümumi Təhlillər (ÖÜT) və Layiqli Əmək üzrə Ölkə Proqramlar (LƏÖPs) üzərində cəmləşir. COVID-19 böhranının Dayanıqlı İnkişaf üzrə 2030 Gündəliyinə təsirləri vurğulanır və həmkarlar ittifaqlarının fəaliyyət və dialoqlarının müxtəlif səviyyələrində toxuna biləcəkləri proqram sahələrinə dair təlimatlar verilir.

Könüllü Milli Qiymətləndirmələrə (KMQ-lər), həmçinin Yüksək Səviyyəli Siyasi Forum kimi regional və qlobal dayanıqlı inkişaf platformalarına xüsusi diqqət ayıraraq, həmkarlar ittifaqları bu təlimatdan 2030 Gündəlik üzrə proseslərin daha effektiv icrasına, izlənilməsinə və nəticələrin əldə olunmasına töhfə vermək üçün istifadə edə bilərlər.

Hazırkı sənəd BƏTİFB qrupunun səylərinin bəhrəsidir. Yoxlama və yekun düzəlişlərə görə Ariel Castro, Hilma Mote və Grayson Koyiyə, ilk layihəni hazırlanmasına görə Latın Amerika və Karib Dənizi bölgəsi üzrə keçmiş BƏT BƏTİFB Regional məsul şəxs Hilda Sançezə xüsusi təşəkkürümü bildirirəm.

Maria Helena Andre,

BƏTİFB-in direktoru

dekabr 2020

• Visser: Balansda olan Həmkarlar İttifaqları: BƏT BƏTİFB-nin İş sənədi (Cenevrə, BƏT, 2019).

İxtisarlar

BƏTİFB

ÖÜT

ƏÇ

LƏÖP

BƏT

BRK

RƏ

DİM

BMT

BMTÖİH

BMTİYÇ

BMTİS

BMTDİQ

KMQ

ÜST

BƏT-in İşçilərin Fəaliyyətləri üzrə Bürosu

Ölkə üzrə ümumi təhlil

BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf sahəsində Əməkdaşlıq Çərçivəsi

Layiqli Əmək üzrə Ölkə Proqramı

Beynəlxalq Əmək Təşkilatı

Milli/ BMT-nin Birgə Rəhbər Komitəsi

Rezident Əlaqələndirici

Dayanıqlı İnkişaf Məqsəd

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı

BMT-nin Ölkə üzrə İdarə Heyət

BMT-nin İnkişafa Yardım Çərçivələri

BMT İnkişaf Sistemi

BMT Dayanıqlı İnkişaf Qrupu

Könüllü Milli Qiymətləndirmələr

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı

BÖLMƏ 1

Ümumi məlumat və giriş

Bölmə 1:

Ümumi məlumat və giriş

Dünya, xüsusilə gənclər və qadınlar arasında artan işsizlik fonunda, iqlim dəyişikliyinin fəlakətli təsirlərindən tutmuş çox aspektli yoxsulluq və bərabərsizlik formalarına qədər bir çox inkişaf problemi ilə qarşılaşır. 31 may 2018-ci il tarixində BMT Baş Assambleyasının qəbul etdiyi A/RES/72/279.2 saylı qətnamə2 təsdiq edir ki, müasir dünyanın geniş yayılmış problemlərinə təsirli şəkildə cavab vermək üçün qlobal və inteqrə olunmuş cavab tədbirləri tələb olunur, bunu isə heç bir BMT qurumu tək başına təmin edə bilməyəcək.

Baş Assambleya 2030 Gündəliyinin icrası ilə bağlı ölkələrə daha çox dəstək təklif etmək üçün BMTİS-in yerini dəyişdirməyə qərar verdi3. Qəbul edilən islahatların BMT təşkilatı və fəaliyyətinin daha çox ardıcıl, səmərəli və birləşmiş olması ilə nəticələnəcək, bu isə  çoxtərəfliliyin dəyəri və beynəlxalq qurumların bugünkü qlobal düzəndə öz missiyalarını yerinə yetirmə qabiliyyəti ilə bağlı təkrar-təkrar yaranan şübhələrə qarşı çıxmağa imkan verəcək.

2018-ci ildə üzv dövlətlər tərəfindən təsdiqlənən təkliflər arasında BMT-nin sülhməramlı və təhlükəsizlik əməliyyatlarının yenidən qurulması, BMT rəhbərliyinin müasirləşdirilməsi və BMTİS-in yerləşdiyi yerinin dəyişdirilməsi yer alır. BMT idarəetmə islahatı prosedurları sadələşdirməklə və BMT Katibliyinin qərarlarını mərkəzsizləşdirməklə daha çox şəffaflığa, səmərəliliyə və hesabatlılığa çağırır. BMTİS islahatı, xüsusilə ölkə səviyyəsində parçalanma və lazımsız hərəkətlərlə bağlı narahatlıqları aradan qaldıraraq, daha çox əlaqələndirmə və təsir göstərməyə yönəlmişdir.

Əsas islahatların nümunələri:

• 1 yanvar 2019-cu il tarixindən etibarən yeni səlahiyyətli və müstəqil Rezident Əlaqələndiricisi (RƏ) sistemi mövcuddur. Bu sistem BMT qurumlarının inkişaf fəaliyyətlərini təşkil etməyə və milli və regional səviyyədə heç bir kəsi kənarda qoymadan davamlı sosial, iqtisadi və ekoloji faydaların təmin olunmasına kömək etməyə yönəlib.

• Birbaşa RƏ rəhbərliyi və nəzarəti altında güclü, çoxsahəli BMT-nin Ölkə üzrə İdarə Heyətləri (BMTÖİH) var.
• BMT-nin ümumi əməliyyatlarına və binalarına (BMT Evləri) keçid olacaq.

2

3

https://un.org.me/BMTİS_repositioning/20180604_Annex%202-%20Summary%20of%20key%20mandates%20 Resolution%20BMTİS%20repositioning%204%20June%202018.pdf.

Bu bölmə BMTİS İslahat TVS-yə (https://reform.un.org/content/un-development-system-reform-101) əsaslanır. Baş katib, dörd illik hərtərəfli siyasət icmalının davamı olaraq, 2017-ci ilin iyun və dekabr aylarında İqtisadi və Sosial Şuraya iki hesabatda təkliflər təqdim etdi: (i) BMT: Birləşmiş Millətlər Təşkilatının inkişaf sisteminin 2030 Gündəliyə uyğunlaşdırılması üçün yenidən təşkil edilməsi: hamı üçün daha yaxşı gələcəyin təmin edilməsi, Baş Katibin hesabatı, İqtisadi və Sosial Şurası, iyun 2017, A/72/124 – E/2018/3; və (ii) BMT: Birləşmiş Millətlər Təşkilatının inkişaf sisteminin 2030 Gündəliyə uyğunlaşdırılması: Sağlam planetdə ləyaqət, firavanlıq və sülh üçün vədimiz, Baş Katibin hesabatı, İqtisadi və Sosial Şura, dekabr 2017, A/72/684– E/2018/7.

Bəzi gözlənilən faydalar:

• Daha kooperativ və əlaqəli BMTİS bütün müvafiq BMT resurslarını, təcrübələrini və bacarıqlarını bir araya gətirərək 2030 Gündəliyini qlobal, regional və ölkə səviyyələrində dəstəkləyəcək.

• BMT-nin hər bir ölkədə milli prioritetlərə yönəlmiş daha yaxşı uyğunlaşdırılmış və daha çevik iştirakı miqyas effektinə və BMT qurumları, fondları və proqramları arasında daha çox iş birliyinə səbəb olacaqdır.

• Donorların və üzv dövlətlərin maliyyələşdirmə təcrübələrinin yaxşılaşdırılması ölkələr üçün BMT-nin geniş dəstəyini təşviq edən daha proqnozlaşdırıla bilən və çevik dəyişikliklər deməkdir.

BMT-nin ixtisaslaşmış bir qurumu olaraq, BƏT islahatlar prosesində böyük rol oynayır və 2030 Gündəliyinin səmərəli icrasına sadiqdir:

• BƏT-in baş direktoru BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Qrupunun üzvüdür. (BMTDİQ) Strateji idarəetmə və nəzarət üzrə Əsas qrupdur. Əsas qrup BMT-nin İqtisadi və Sosial Məsələlər Departamentinin icra başçıları, Qida və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı, BƏT, BMT İnkişaf Proqramı, BMT-nin Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı, BMT Əhali Fondu, BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının Ofisi, BMT Uşaq Fondu, BMT Qadınları, Dünya Qida Proqramı və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST), habelə BMT-nin Regional İqtisadi Komissiyalarını təmsil edən növbəli üzvdən ibarətdir.

• BƏT-in baş direktoru eyni zamanda BMTDİQ-nin Strateji Tərəfdaşlıq Nəticələri Qrupuna həmsədrlik edir.

• BƏT, BMTİS keçidi üçün BMTDİQ Məsləhət Qrupunun üzvüdür.

• BƏT-in İdarəetmə və İslahatlar, Sahə Əməliyyatları və Tərəfdaşlıq və Proqram üzrə baş direktor müavinlərinin ofislərindən yüksək dərəcəli menecer və mütəxəssislər BƏT-i DİM tətbiqi, strateji maliyyələşdirmə, biznes innovasiya və strateji tərəfdaşlıqlar üzrə dörd BMTDİQ nəticə qruplarında təmsil edir.

• BƏT-in regional direktorları regional BMTDİQ qurumları ilə əməkdaşlığı davam etdirirlər.

BƏT-in üçtərəfli iştirakçıları BMTİS islahatının hər biri üçün və ümumilikdə BƏT üçün təqdim etdiyi çətinlik və fürsətlərə dair fikirləri ilə paylaşdılar.

Müvafiq idarəedici orqanın qərarı (oktyabr-noyabr 2018, GB334 / INS / 4, bənd 188)4 mətn qutusunda verilir.

İdarəedici orqan: (a) Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasının 31 May 2018-ci il tarixində qəbul edilmiş “Birləşmiş Millətlər Təşkilatının inkişaf etdirilməsi üçün əməliyyat fəaliyyətinin dördillik hərtərəfli proqram icmalı kontekstində Birləşmiş Millətlər İnkişaf Sisteminin Yenidən Yerləşdirilməsi” qərarını (A/RES/ 72/279 ) və BƏT-in fəaliyyətinə təsirləri alqışladı; (b) Baş direktordan cari və əvvəlki iclaslarında bu məsələ ilə bağlı İdarəetmə orqanlarında ifadə edilmiş fikirləri və mövqeləri tam nəzərə alaraq qətnamənin və əlaqəli idarələrarası koordinasiya mexanizmlərinin həyata keçirilməsində üç tərəfliliyin və sosial tərəfdaşların spesifik rolunun təmin edilməsində rəhbərliyi üzərinə götürməyə xahiş etdi; (c)Məsləhətçilərin iştirakı ilə Büronun hazırladığı hərtərəfli təhlil və BƏT-in üçtərəfli iştirakçıların idareə edilməsi mexanizminin quruluşunun, normativ mandatın və proqram prioritetlərinin qorunub saxlanılması da daxil olmaqla, İdarəedici orqan tərəfindən ifadə olunan məsələ və problemlərə toxunan islahatın həyata keçirilməsi üçün fəaliyyət plan əsasında BMT islahatının BƏT üçün təsirlərini, problemlərini və imkanlarını 2019-cu ilin mart sessiyasında nəzərdən keçirməyə qərar verdi; (d) Hökumətlərin üçtərəflilik prinsipinə verdiyi güclü öhdəliyi və islahat edilmiş BMT sisteminin həyata keçirilməsində sosial tərəfdaşların oynamalı olduğu rolun əhəmiyyətini nəzərə aldı; (e) Baş direktordan BƏT-in islahatlarda iştirakı üzrə strategiyasına daxil olmaq üçün BMT inkişaf sisteminin islahatı kontekstində üçtərəfliliyin təşviqi ilə əlaqədar BƏT iştirakçıları ilə mütəmadi məsləhətləşmələr təşkil edilməsini xahiş etdi (və Cenevrə ilə Nyu York arasında dialoqu təşviq etmək üçün);

(f) Beynəlxalq Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası və Beynəlxalq İşəgötürənlər Təşkilatının Baş Assambleyanın sessiyalarında və fəaliyyərində iştirakına imkan vermək üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında müşahidəçi statusu almaq tələblərini başa düşdüklərini bildirdi və sonrakı müvafiq tədbirləri nəzərdən keçirmək üçün bu məsələni İdarəedici orqanın növbəti iclaslarında qaldırmağa razı oldu; və (g) 2,2 milyon ABŞ dolları dəyərində qiymətləndirilən 2019-cu il üçün Rezident Əlaqələndirici sisteminə birgə maliyyələşdirmə xətti üzrə ödəmələrin ikiqat artırılması ilə bağlı xərclərin ilk növbədə 2018–19 büdcənin I hissəsində yarana biləcək qənaət hesabına və ya bu alınmadıqda, II hissədə gözlənilməz xərclər üçün ehtiyatın hesabına maliyyələşdiriləcəyini qərar aldı. Bu mümkün olmadığı təqdirdə, Baş direktor 2018-19 illərin bir sonrakı mərhələsində alternativ maliyyələşdirmə metodları təklif edəcəkdir.

BƏT üçtərəfli iştirakçıları əsas tələbləri irəli sürdülər, onlardan əsas olanları bunlardır:

• BƏT-in özünəməxsus üçtərəfli idarəetmə quruluşuna və normativ funksiyalarına hörmətlə yanaşmaq ehtiyacı
• BƏT proses və mexanizmlərinin müstəqilliyinin və ölkə səviyyəsində sosial tərəfdaşların mühüm rolunun təmin edilməsi
• BƏT-in normativ səlahiyyətlərinin milli planlaşdırma proseslərində necə əks olunacağına dair daha aydınlıq

İşəgötürənlər, işçilər və hökumətlər eyni zamanda BƏT-in misilsiz missiyasının və BƏT-in üçtərəfli iştirakçılarının qərar qəbul edənlər kimi xüsusi statusunun RƏ-lər tərəfindən tanımasının vacibliyini vurğuladılar.

• https://www.BƏT.org/wcmsp5/groups/public/—ed_norm/—relconf/documents/meetingdocument/ pdf.

                                                                                                                              Həmkarlar İttifaqının məlumat kitabçası

BÖLMƏ 1 – Ümumi məlumat və giriş

1.1.  Məlumat kitabçasının məqsədi

1919-cu ildə BƏT-in yarandığı gündən bəri, üçtərəflilik sosial vəzifənin yerinə yetirilməsində fərqləndirici xüsusiyyət olmuşdur. BƏTİFB BƏT ilə işçi təşkilatları arasında əlaqələndirici rol oynayaraq səmərəli və konstruktiv əlaqələri inkişaf etdirir.

ACTRAV BMT islahatları və ƏÇ-lər üzrə bu təlimatı işçi təşkilatlarını təsir və formalaşma prosesində əhəmiyyətli proaktiv rol oynamalarını təmin etmək istiqamətində, xüsusilə də islahatların ölkə səviyyəsində həyata keçirilməsində, maarifləndirmək və səfərbər etmək üçün hazırlamışdır. BMTİS-in dəyişikliklərindən xəbərdar olmaları üçün əsas mənbə olmaqla, proseslər və idarəetmə, BƏT-in və onun iştirakçılarının rolları və mövqeləri, ƏÇ və LƏÖP əlaqələri haqqında məlumat verir.

Geniş məqsədi həmkarlar ittifaqlarına BƏT Yüzillik Bəyannaməsində vurğulandığı kimi, 2030 Gündəliyinin milli səviyyədə tam icrası üçün BMT-nin islahatlar prosesində proaktiv iştiraka doğru məlumatlı, kontekstə uyğun marşrutlarını çəkməyə kömək etməkdir. Bura sosial mühit, ticarət və investisiyalar, və maliyyə, iqtisadi və ətraf mühit proqramları arasındakı güclü, mürəkkəb, vacib bağları nəzərə almaqla əməyin gələcəyinə insana yönəlik yanaşmanı əsas tutan razılaşdırılmış siyastin təşviqi daxildir.

Bu təlimatda həmkarlar ittifaqlarını müxtəlif BMT proseslərində mənalı və hərtərəfli iştiraka, eləcə də ölkə səviyyəsində layiqli əməyin təməllərinə sadiq qalmağa dəvət edirik. Həmkarlar ittifaqları COVID-19-un Dayanıqlı İnkişaf üzrə 2030 Gündəliyinin icrasına dair hələ tam başa düşülməmiş kompleks təsirlərindən də xəbərdar olmalıdırlar.

5

Bu təlimatı BƏTİFB Həmkarlar İttifaqlarının Dayanıqlı İnkişaf üzrə 2030 Gündəliyinə dair Təlimat kitabçası, eləcə də COVID-19-un 8 saylı DİM-ə nail olmağa təsirini əks etdirən BƏTİFB həmkarlar ittifaqı sorğu hesabatı ilə birlikdə oxunmasını tövsiyə edirik. Həmkarlar İttifaqlarının məlumat kitabçası (2016) 2030 Gündəliyinin tərkib hissələrini, 17 DİM-i və DİM-lərin, hədəflərin və göstəricilərin Layiqli Əmək Gündəliyinə uyğun olaraq həmkarlar ittifaqı hədəflərinə doğru irəliləməsi üçün verdiyi imkanları ətraflı izah edir.

Digər tərəfdən, sorğu hesabatı COVID-19-un 8 saylı DİM-in milli səviyyədə icrası ilə əlaqəli müsbət və mənfi nəticələrə dair beynəlxalq həmkarlar ittifaqı perspektivlərini nəzərdən keçirir və həmkarlar ittifaqlarının milli səviyyədə inkişafı formalaşdıraraq hökumətlər və digər təşkilatlarla işləyərkən təsir edə biləcəyi proqram sahələrini təklif edir.

1.2. Kitabçanın quruluşu

Təlimat beş bölmədən ibarətdir:

• Bölmə 1 bu təlimatın məqsədi, hədəf auditoriyası və istifadəsini təsvir edərək ümumi məlumat və ön söz təqdim edir.

• Bölmə 2 həmkarlar ittifaqlarının BMT islahatları və bu islahatların fəaliyyətlərinə necə təsir göstərmələri ilə bağlı ümumi suallarına cavab verir. Bu, islahatların mahiyyətinə, idarəetmə çərçivəsinə, RƏ və BMTÖİH-lərin rollarına və həmkarlar ittifaqı fəaliyyətinin giriş nöqtələrinə toxunur.

• Bölmə 3 ƏÇ-ləri, ÖÜT-ləri və işçi təşkilatlarının onların formalaşdırılmasındakı strateji rolunu izah edir.

• Bölmə 4 LƏÖP-lərin 2030 Gündəliyi çərçivəsində layiqli əməyin hədəflərinə çatmaq üçün ƏÇ ilə necə birləşdiyini və həmkarlar ittifaqlarının layiqli əmək prioritetlərinin ƏÇ-yə inteqrasiya etməsini necə təmin edə biləcəyini təsvir edir.

• Bölmə 5 COVID-19 böhranının 2030 Gündəliyi və DİM-lərə çatmağa, COVID-19-a Təcili Sosial-İqtisadi Cavab Tədbirləri üzrə BMT Çərçivə Sənədi, COVID-19-un İqtisadi və Sosial Təsirlərinə qarşı BƏT Proqram Çərçivəsi və pandemiyaya qarşı mübaruzədə səmərələli nəticə əldə etmək üçün işçi təşkilatlarının oynamalı olduğu əsas rolu müzakirə edir.

BÖLMƏ 2

BMT islahatlarına ümumi baxış: Həmkarlar ittifaqları üçün sual-cavab

Bölmə 2:

BMT islahatlarına ümumi baxış: Həmkarlar ittifaqları üçün sual-cavab

Bu bölmə həmkarlar ittifaqlarının BMT islahatları və bu islahatların onların fəaliyyətinə necə təsir göstərəcəyi ilə bağlı ümumi suallarına cavab verir. Sonrakı bölmələr burada toxunan məsələləri ətraflı izah edir.

2.1. BMT islahatı prosesi nədir?

• 2017-ci ildə BMT-nin Baş Katibi Antonio Guterres tərəfindən başlanılan islahat prosesinin hazırkı mərhələsi missiyasını yerinə yetirmək üçün bütün BMT fəaliyyətini daha effektiv hala gətirməyi hədəfləyir.
• Bu, çoxtərəflilik üçün tarixi problem və eyni zamanda fürsət yaradan 2030 Gündəliyinin məqsədlərinə birbaşa cavabdır.
• Bu, ən azı 1960-cı illərdən bəri hər BMT agentliyini, departamentini, ofisini, regional komissiyasını və inkişaf işləri ilə məşğul olan sahə əməliyyatına təsir edən ən iddialı və əhatəli BMTİS transformasiya prosesidir.
• Bütün BMTİS müəssisələri və BMTÖİH-lərdə tətbiq olunur.
• Yeni strateji planlaşdırma yanaşma və alətlərinin, hesabatlılıq sistemlərinin, inzibati tənzimləmələrin və büdcə təcrübələrinin inkişafını formalaşdıran qlobal, regional və ölkə səviyyəsində işlərə təsir göstərir.
• İslahat prosesini axıra kimi çatdırmaq üçün BMTDİQ5 yenidən qurulmuş, BMTÖİH-lərin işini asanlaşdırmaq məqsədi ilə daha böyük nəzarət və strateji yönümlü olmaq üçün Baş katibin müavini onun yeni sədri seçilmişdir.

İslahat üç sahəni əhatə edir: sülh və təhlükəsizlik, idarəetmə və inkişaf. İnkişaf islahatları BMTİS-in məqsədə uyğunlaşdırılması, üzv ölkələrin 2030 Gündəliyi icra etmələrinə və 17 DİM-lərin həyata keçirilməsini hədəfləyir.

“İslahat öz-özlüyündə bir məqsəd deyil. İslahatın məqsədi sadə və aydındır: Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bəşəriyyətin ən cəsarətli gündəliyini ən yaxşı şəkildə reallaşdırmaq: Dayanıqlı İnkişaf hədəflərinə çatdırmaq. İnsana daha yaxşı xidmət göstərmək: Ehtiyacı olan insanlara. Ümidi olan insanlar. Artan problemlər və sürətli, əhəmiyyətli dəyişikliklər dövründə həyatlarını yaxşılaşdırmaq və dünyamızı inkişaf etdirmək üçün bizdən kömək gözləyən insanlar”6

BMT-nin baş katibi Antonio Guterres

5

6

BMTDİQ BMT İnkişaf Qrupunun varisidir və 2030 Gündəliyinin ölkə səviyyəsində icrasına töhfə verən BMT-nin 40 üzv təşkilatı üçün açıqdır.

https://reform.un.org/content/development-reform

İslahatlar eyni zamanda bu günkü qlobal çağırışlar fonunda çoxtərəfliliyin üstünlükləri və çoxtərəfli qurumların aktuallığı barədə yaranan şübhələrə kollektiv bir cavabdır. Vahid BMT-nin milli inkişaf səylərini daha təsirli, səmərəli və şəffaf şəkildə dəstəkləyə biləcəyini nümayiş etdirməyə çalışırlar.

2.2. (Yeni) islah edilmiş quruluş necədir?

BMTİS islahatları yeddi təməl prinsiplərə əsaslanır (Şəkil 1). İnkişaf təşəbbüsləri ilə bağlı işlərin ölkə səviyyəsində əlaqələndirilməsinə ÜST bu məqsədlə BMT Baş Katibini təmsil edən RƏ-lər məsuliyyətlidir. Bu yeni quruluş milli inkişaf prioritetlərinə çatmaq üçün qurumlar, fondlar və proqramlar arasında əməkdaşlığı təşviq etmək üçün qəbul edilmişdir. 129 RƏ bütün DİM-lərə inteqrasiya dəstəyini verən əlaqəli, koordinasiyalı BMTİS-in təməl daşıdır.

Şəkil 1: BMTİS islahatının sütunları:

(Mənbə: https://news.un.org/es/story/2018/05/1434911)

• 1 yanvar 2019-cu il tarixində RƏ-lər milli ehtiyaclara kollektiv cavab vermək və bütün sistem boyunca yerlərdə hesabatlılığı təmin etmək məqsədilə BMT-nin baş katibinə birbaşa hesabat verən və 164 ölkəyə və əraziyə xidmət göstərən 131 BMTÖİH-ə rəhbərlik edərək ən yüksək səviyyəli BMTİS təmsilçiləri kimi yeni vəzifələrinə başladılar (Şəkil 2 və 3).
• İslahatlara əsasən RƏ-lər BMT qurumlarının ölkə səviyyəli rəhbərlərinə və BMT Baş katibinə hesabat verdikləri kimi BMTÖİH-lər ev sahibliyi edən hökumətlər qarşısında daha aydın və effektiv şəkildə hesabat verirlər.
• Yeni təşkilatları, rolları və profilləri olan yeni nəsil BMTÖİH-lər hazırda ölkə kontekstlərinə daha yaxşı uyğunlaşır və keçmiş BMT İnkişaf Yardım Çərçivəsini (BMTİYÇ) əvəz edən və milli ehtiyacları və prioritetləri hədəf alan əsas strateji vasitə rolunu oynayan yeni ƏÇ vasitəsilə birgə nəticələr verməyə hazırdı.
• Təkmilləşdirilmiş İnkişaf məqsədi ilə əməliyyatların koordinasiya idarəsi ilə regional bölmələr RƏ və BMTÖİH-lərə xidmət edən daha uyğun dəstək infrastrukturu təmin edir.
• Donorların maliyyələşdirilməsi artıq BMTİS-in dəstəyini artırmaq, nəticələrin əldə olunmasını yaxşılaşdırmaq və ayrılmış resurslar hesabına daha çox şəffaflıq və hesabatlılığı təmin etmək üçün daha da proqnozlaşdırılan və çevik dəyişikliklərə hədəflənib.

Şəkil 2: 2030 Gündəliyin icrası üçün yeni bir quruluş

Şəkil 3: “2030 Gündəliyi üçün yeni növ birgə əməkdaşlıq”

2.3. İslahat prosesində kim nə edir?

• BMT Baş Katibi islahatın bütün aspektlərinin həyata keçirilməsini dəstəkləmək üçün Baş katib müavininin rəhbərliyi altında keçid qrupu yaratdı.
• İnkişaf prioritetlərini təşviq etmək üçün müxtəlif BMT qurumları daxilində müxtəlif qurumlararası mexanizmlər tətbiq edilmiş və Baş katib müavini tərəfindən çağırılan BMTDİQ strateji idarəetmə və nəzarət təmin etmək üçün bütün rəhbərlərlə işləyir.
• Qərarqəhda və ya yerlərdə işçilərlə görüşlər və üzv dövlətlərlə məsləhətləşmələr mütəmadi olaraq həyata keçirilir.
• Baş Katibliyin İcra Aparatı, BMT İnkişaf Proqramı, BMT İnkişaf Məqsədilə Əməliyyatların Koordinasiyası İdarəsi, İdarəetmə Departamenti və Hüquq İşləri Bürosundan ibarət işçi qrupu RƏ sisteminin transformasiyasını və hazırda İnkişafın Əlaqələndirilməsi İdarəsi kimi tanınan BMT İnkişaf Məqsədilə Əməliyyatların Koordinasiyası İdarəsinin Katibliyə ötürülməsi işind köməklik göstərmişdi.

2.4. RƏ-nin vəzifə və öhdəlikləri nələrdir?7

• RƏ Baş Katibə hesabat verən, ölkə səviyyəsində ən yüksək səviyyəli BMTİS təmsilçisidir və aşağıdakı öhdəlikləri var:
• BMT-nin ölkədəki ümumsistem əməliyyatları barədə ev sahibliyi edən hökumətə illik əsasla hesabat vermək
• BMT-ni ən yüksək dövlət səviyyələrində təmsil etmək və əlaqədar agentliklərin nümayəndələri ilə birlikdə Hökumət, vətəndaş cəmiyyəti, ikitərəfli və çoxtərəfli tərəfdaşlar, akademik təsisatlar və özəl sektorla əlaqəni inkişaf etdirmək, BMTİS-nə milli ehtiyacları, prioritetləri və davamlı inkişaf problemlərini hədəf alaraq 2030 Gündəliyi üzrə irəliləməyə kömək etmək və DİM-lərə çatmaq üçün daha çox və daha sürətli hərəkətə çağırmaq.

• Bu altbölmə BMT-nin Rezident Əlaqələndiricisinin Ümumi İş Tərifinə əsaslanır (https://BMTDİQ.un.org/sites/ default/files/2019-10/Generic%20RƏ%20Job%20Description%20Final_1%20Jan%202019.pdf).

• BMTÖİH-ni ƏÇ-nin inkişafı, izlənməsi və hesabat verilməsi işində yönləndirmək, agentlik proqramlarının və vahid idarələrarası maliyyələşmənin milli inkişaf ehtiyacları ilə uyğunlaşdırılmasını təmin etmək üçün ƏÇ-in Hökumətlə birgə və müxtəlif tərəfdaşlarla əməkdaşlıqda BMTÖİH tətbiqini asanlaşdırmaq;
• Qeyri-daimi qurumlar da daxil olmaqla,8 BMTÖİH üzvlərinin işini dəstəkləyərək sürətləndirir ki, onlar strateji planlaşdırma, inkişaf iqtisadiyyatı, tərəfdaşlıqlar və inkişaf maliyyəsi, məlumat və nəticələrin idarəedilməsi, hesabatlılıq, rabitə və təbliğatla əlaqəli agentliyə xas hədəflərə çata bilsinlər.
• insan haqlarına və gender bərabərliyinə hörmət də daxil olmaqla BMT Nizamnaməsinin təməl prinsiplərini təbliğ etmək və DİM-lərə çatmaqda çox uzaq olanlardan başlayaraq bu məqsədlərə çatmaqda heç kimin geridə qalmaması öhdəliyinə riayət etmək;
• digər BMTİS qurumları ilə birgə 2030 Gündəliyini təşviq etmək üçün vətəndaş cəmiyyəti, həmkarlar ittifaqları və işəgötürən təşkilatları, gənclər şəbəkələri, özəl sektor, qanunverici orqan, akademik təsisatlar, KİV, beyin mərkəzləri və daha geniş inkişaf cəmiyyəti ilə strateji milli və submilli tərəfdaşlıqlar qurmaq və səfərbər etmək;
• hökumətlər, BMTÖİH və əlaqədar regional qurumlarla, 2030 Gündəliyinin milli tətbiqində ümumsistem nəticələrə və təsirlərə nail olmaq üçün məlumat mübadiləsi və əməkdaşlıq, Cənub-Cənub və üçtərəfli mübadilə, çoxölkəli və transsərhəd təşəbbüsləri təşviq etmək.
• ümumsistem miqyasında ölkənin maliyyələşdirmə vasitələrini idarə etmək və nəzarət etmək, BMT-nin birgə səyləri, ümumsistem planları, ƏÇ-yə dəstək təşəbbüsləri və 2030 Gündəliyinin icrası üçün BMTİS adından dövlət və özəl maliyyəni əldə etmək;
• BMT-nin və müvafiq humanitar qurumların Baş Assambleyanın 46/182 saylı qətnaməsinə və əlaqədar qətnamələrə uyğun olaraq cavab tədbirlərini əlaqələndirmək, gücləndirilmiş, davamlı təsir üçün humanitar və inkişaf proqramları arasında əlaqələri asanlaşdırmaq;
• münaqişə və münaqişə sonrası mühitlərdə BMTÖİH işinin BMT-nin sülhməramlı və ya siyasi missiyalarla inteqrasiyasını asanlaşdırmaq, möhkəmlik, qarşısının alınması, sülh və keçid planlaması sahələrində ən yüksək nəticəni əldə etmək;
• kadrların tədrisi və gender bərabərliyi və cinsi istismar, sui-istifadə və təcavüzün qarşısının alınması daxil olmaqla kadr qaydaları və siyasətlərinin, o cümlədən müvafiq qurumlarla əlaqələdə BMT sistem rəhbərliyi prinsiplərinin9 tətbiqi.